Przywódca ludowy. Droga do przewodzenia prowadziła przez rozłam w galicyjskim ruchu ludowym. Witos został wiceprezesem PSL "Piast", a w parę lat później jego prezesem. Prowadził ożywioną działalność polityczną w polskich organizacjach niepodległościowych i narodowych w okresie I wojny światowej. Stanął na czele Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie, pierwszego polskiego rządu, jaki powstał dla ziem byłego zaboru austriackiego. Ruch ludowy odgrywał w PKL szczególną rolę w "dniach niepodległości". Ludowcy starali się godzić zwaśnione stronnictwa, zwłaszcza socjalistów i narodowych demokratów, dlatego atakowano ich z prawa i z lewa. Za najważniejszy cel Witos uważał jednak w tym czasie powstanie rządu ogólnopolskiego - rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Reprezentatywność tej władzy uznawał za mniej istotną, bo wiedział, że bez Galicji i ludowców, ogólnopolski rząd nie powstanie. Wielu przywódców ludowych wręcz oskarżało go za to o zdradę chłopskiej sprawy. Zrozumienie taktyki Witosa wyjaśnia nam, jak Polska z okresu zaborów powstawała jako kraj demokratyczny, a Witos wyrastał na męża stanu.Poseł na Sejm i mąż stanu. Od wyboru na posła do Sejmu Ustawodawczego oraz przewodniczącego Klubu Poselskiego PSL "Piast" w 1919 roku stał się jedną z czołowych postaci II RP. Należał do tych posłów, którzy rozbudzili świadomość kulturową, polityczną i gospodarczą polskiego chłopa. Za jego przykładem chłopi stali się współtwórcami państwa polskiego. Największa warstwa narodu poczuła się jego pełnoprawną częścią. W latach demokracji parlamentarnej II RP, czyli do 1926 roku, Witos był jednym z nielicznych najwyższych urzędników II RP, którzy często spotykali się z przedstawicielami grup społecznych z różnych regionów kraju, dając im poczucie bliskości władzy. Obejmował ster kierowania państwem, gdy naród budził się do życia w niepodległym państwie i w demokracji parlamentarnej. Umiał zabiegać o tę demokrację oraz walczyć o niepodległość, której nic da żaden geniusz, ale cały świadomy praw i obowiązków naród.Premier wierny chłopom. Witos trzykrotnie był premierem Polski. Pierwszy raz powołano go na ten urząd w krytycznym momencie wojny z bolszewikami, 24 lipca 1920 r., wobec groźby utraty niepodległości. Najważniejszym zadaniem Rządu Obrony Narodowej było zwycięskie zakończenie wojny i ustalenie granic Polski. Zwieńczeniem tych działań było zawarcie traktatu ryskiego z Rosją Radziecką i przeprowadzenie plebiscytu na Śląsku. Wybitnym osiągnięciem pierwszego gabinetu Witosa jest uchwalenie 17 marca 1921 roku Konstytucji, która kończyła proces kształtowania ustroju II RP. Zawsze był wierny chłopom, ale nie udało mu się doprowadzić do końca podstawowego postulatu warstwy chłopskiej - reformy rolnej, czego próbował dokonać ponownie stając w 1923 r. na czele rządu, a po raz trzeci obejmując tekę premiera w 1926 r.Zamach majowy był ogromnym wstrząsem dla Witosa. Przeciw rządowi polityka-legalisty, w trzecim dniu funkcjonowania, wystąpił zbrojnie marszałek Józef Piłsudski. Witos uważał przejęcie władzy drogą przemocy za gwałt niebezpieczny dla młodego państwa. Być może dlatego po kilku dniach walk wojsk wiernych rządowi z siłami Piłsudskiego na ulicach Warszawy, wraz z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim podał się do dymisji. Być może zbyt łatwo. O tym jednak niech opowiada sam Witos. Zachęcam do lektury.
